บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิเคราะห์ผลทางกฎหมายของข้อตกลงการเรียกดอกเบี้ยเกินอัตราในการกู้ยืมเงิน ซึ่งเป็นข้อตกลงที่เป็นความผิดและมีโทษางอาญาตามพระราชบัญญัติห้ามเรียกดอกเบี้ยเกินอัตรา พ.ศ. 2560 อันมีลักษณะเป็นกฎหมายที่เกี่ยวกับความสงบเรียบร้อยและศีลธรรมอันดีของประชาชนอันมีผลให้ข้อตกลงเรื่องดอกเบี้ยนั้นตกเป็นโมฆะทั้งหมดตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 150 แต่ข้อตกลงในส่วนเงินต้นยังคงสมบูรณ์อยู่ตามมาตรา 173 ดังนี้ จะเห็นได้ว่าบทบัญญัติตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 654 ในตอนท้ายที่ว่า “ถ้าในสัญญากำหนดดอกเบี้ยเกินกว่านั้น ก็ให้ลดลงมาเป็นร้อยละสิบห้าต่อปี” ย่อมไม่มีผลบังคับในทางกฎหมายในปัจจุบันอีกต่อไป ซึ่งหากบุคคลทั่วไปหรือแม้กระทั่งนักศึกษาวิชากฎหมายที่เพียงแต่อ่านข้อความในมาตรา 654 ที่ว่า “ท่านห้ามมิให้คิดดอกเบี้ยเกินร้อยละสิบห้าต่อปี ถ้าในสัญญากำหนดดอกเบี้ยเกินกว่านั้น ก็ให้ลดลงมาเป็นร้อยละสิบห้าต่อปี” ย่อมเกิดความเข้าใจผิดได้ว่าข้อตกลงการเรียกดอกเบี้ยเกินอัตรามีผลเป็นการลดดอกเบี้ยลงมาเหลือเพียงอัตราร้อยละ 15 ต่อปี ซึ่งความจริงแล้วหาเป็นเช่นนั้นไม่ เพราะดอกเบี้ยเกินอัตราทั้งหมดต้องตกเป็นโมฆะตามพระราชบัญญัติห้ามเรียกดอกเบี้ยเกินอัตราและประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 654 ประกอบกับมาตรา 150 ด้วยเหตุนี้ ผู้เขียนจึงเห็นว่าควรแก้ไขปรับปรุงประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 654 โดยบัญญัติว่า “ถ้าในสัญญากำหนดดอกเบี้ยเกินกว่าอัตราที่กฎหมายกำหนดไว้ ข้อตกลงนั้นเป็นโมฆะ” ซึ่งเป็นข้อความในส่วนที่เกี่ยวกับสภาพบังคับทางกฎหมายให้มีความชัดเจนเป็นไปตามเจตนารมณ์ในการใช้บังคับกฎหมาย เพื่อให้ง่ายต่อการทำความเข้าใจแก่บุคคลทั่วไป โดยไม่ต้องพิจารณาบทบัญญัติของกฎหมายใด ๆ อีก
คำสำคัญ : การกำหนดดอกเบี้ยเกินอัตราที่กฎหมายกำหนด, การกู้ยืมเงิน, พระราชบัญญัติห้ามเรียกดอกเบี้ยเกินอัตรา พ.ศ. 2560, ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์
