บทความวิจัยชิ้นนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการแสดงบทบาทข้ามเพศและการแสดงบทบาทข้ามเพศ ในนาฏกรรมไทยและเพื่อวิเคราะห์ถึงบริบทเพศภาวะที่เป็นปัจจัยส่งผลให้มีการแสดงบทบาทข้ามเพศ ผู้วิจัยใช้หลักวิจัยเชิงคุณภาพ ศึกษาข้อมูลจากเอกสาร งานวิจัย ภาพถ่ายและภาพเคลื่อนไหวที่เกี่ยวข้องประกอบกับข้อมูลการสัมภาษณ์ผู้ทรงคุณวุฒิ แล้วนำเสนอในรูปแบบของพรรณนาวิเคราะห์
ผลการศึกษา พบว่า การแสดงบทบาทข้ามเพศเป็นพื้นที่ของการแสดงออกนอกเหนือเพศภาวะของตัวนักแสดง มีปัจจัยขอบเขตทางสังคมมาเป็นตัวกำหนดทำให้เกิดการสวมบทบาทข้ามเพศ เมื่อเสร็จการแสดงแล้วนั้นก็กลับมาสู่เพศภาวะเดิมโดยมีปัจจัยดังนี้ 1) การให้อำนาจแก่เพศชาย 2) ทักษะการแสดง 3) ระบบการจัดการของคณะละคร 4) กฎมณเฑียรบาลการจำกัดพื้นที่ของเพศ
คำสำคัญ: การแสดงบทบาทข้ามเพศ นาฏกรรม เพศภาวะ
